راه های افزایش بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی

اقلیم آب و هوایی در ایران متنوع بوده و دارای آب و هوایی متفاوت در نقاط مختلف است . به طوریکه در نقاط خشک و گرم - که وسعت زیادی از کشور را تشکیل می دهد - در فصل تابستان درجه حرارت از 34 تا 50 درجه سانتیگراد (93 تا 122 درجه فارنهایت) متغیر است و بارندگیها نیز در قسمت اعظم کشور که جزو مناطق خشک و نیمه خشک می باشد ، محدود به دوره کوتاه زمستان و اوایل بهار آن هم به میزان کم است در نقاط دیگر مانند قسمت شمالی کوههای البرز دارای باران نسبتاً کافی برای کشاورزی می باشد .

اقلیم آب و هوایی در ایران متنوع بوده و دارای آب و هوایی متفاوت در نقاط مختلف است . به طوریکه در نقاط خشک و گرم - که وسعت زیادی از کشور را تشکیل می دهد - در فصل تابستان درجه حرارت از 34 تا 50 درجه سانتیگراد (93 تا 122 درجه فارنهایت) متغیر است و بارندگیها نیز در قسمت اعظم کشور که جزو مناطق خشک و نیمه خشک می باشد ، محدود به دوره کوتاه زمستان و اوایل بهار آن هم به میزان کم است در نقاط دیگر مانند قسمت شمالی کوههای البرز دارای باران نسبتاً کافی برای کشاورزی می باشد . در قسمت شمالی فلات مرکزی ایران متوسط بارندگی سالیانه حدود 220 میلی متر است . در حالیکه این مقدار در قسمت جنوبی و جنوب شرقی به حدود 120 میلی متر تقلیل می یابد. به عنوان مثال از مساحت کل کشور حدود 13 درصد کمتر از 100 میلی متر بارندگی و 61 درصد بین 100 تا 250 میلی متر و 17 درصد بین 250 تا 500 میلی متر و 8 درصد بین 500 تا 1000 میلی متر و یک درصد بیش از 1000 میلی متر بارندگی دارند . پس در کشور ما تقریباً سه اقلیم آب و هوایی غالب وجود دارد که قسمت اعظم آن به وسعت 74 درصد یعنی سه چهارم مساحت آن دارای اختصاصات آب و هوایی خشک و نیمه خشک با بارندگی کمتر از 250 میلیمتر و قسمت دیگر به وسعت 17 درصد دارای بارندگی نسبتاً متوسط بین 250 تا 500 میلی متر جزو مناطق معتدل است و بقیه مساحت آن حدود 9 درصد با بارندگی بیش از 500 میلی متر جزو مناطق مرطوب ایران محسوب می شود .
پس شرایط جوی و میزان بارندگی ایجاب می نماید که در بخش وسیعی از مملکت ، برای کشت انواع محصولات زراعی آبیاری انجام شود و به لحاظ همین اختلاف در اقلیم های آب و هوایی، شیوه های کشت و انواع آنها و همچنین نوع آبیاری با یکدیگر فرق دارند. مثلاً در مازندران بیشتر نوع کشت شالی است و بیشتر منابع آب قابل استحصال این منطقه برای آبیاری شالیزارها به کار گرفته می شود و تنها روش آبیاری برای شالی ،کرتی با استغراق دائم زمین می باشد . لذا برای بالابردن بازدهی آبیاری باید عواملی مانند میزان تعرق گیاه ، تبخیر از سطح آزاد ، میزان استغراق گیاه و سرازیرشدن آب از مزرعه ، فرونشست عمقی آب در خاک نفوذ عمودی و نفوذ افقی و بالاخره تلفات انتقال آب تا آبگیر مزرعه و شبکه توزیع مربوط به آن را مشخص نمود .

لذا برای افزایش بازدهی آبیاری اقداماتی به شرح زیر ضروری است :
1.     Ù‚طعه بندی Ùˆ تسطیح اراضی Ùˆ بهبود شیب اراضی با ماشین آلات Ùˆ وسایل تسطیح ØŒ همچنین باید از کشت شالی در اراضی شیبدار Ùˆ دامنه کوهها Ùˆ همچنین سواحل دریا به دلیل پرت زیاد آب تا زمانی Ú©Ù‡ اراضی مرغوب قابل کشت در دشت وجود دارد ،جلوگیری شود .
2.     Ù¾ÙˆØ´Ø´ کانالهای آبرسانی Ùˆ انهار در مناطقی Ú©Ù‡ افت در مسیر آبرسانی مشهود است .
3.     Ú©Ù… نمودن نفوذ پذیری خاک بستر در صورتی Ú©Ù‡ نوع خاک سبک Ùˆ دانه درشت باشد با افزایش رس Ùˆ تحکیم آن ØŒ در صورتی Ú©Ù‡ امکان پوشش بتونی به دلیل هزینه زیاد مقدور نباشد .
4.     Ø§Ø² بین بردن پیچ Ùˆ خمهای کاناهای سنتی Ùˆ لایروبی انهار Ùˆ پاک کردن عوامل کند کننده سرعت نظیر : خارو خاشاک Ùˆ علفهای هرز Ùˆ همچنین لایروبی Ùˆ بهسازی شبکه زهکشها Ùˆ اصلاح آب بندانها با بالابردن حجم ذخیره ای آنها
5.     Ø§Ø­Ø¯Ø§Ø« بندها Ùˆ دریچه های تقسیم Ùˆ بندهای گابیونی با نصب دریچه Ùˆ مقسم Ùˆ اشل اندازه گیری .
6.     Ø§ÛŒØ¬Ø§Ø¯ انگیزه برای بالابردن بازدهی آبیاری در کشاورزان .
7.     Ø§ØµÙ„اح Ùˆ تغییر روشهای آبیاری سنتی به سیستم آبیاری تحت فشار برای سایر محصولات کشاورزی .
8.     ØªÙ‡ÛŒÙ‡ Ùˆ تدوین برنامه گردش آب Ùˆ اعمال مدیریت بهینه توزیع در بهره برداری از تأسیسات مربوطه . چون بر خلاف روش آبیاری تحت فشار ØŒ سیستمهای آبیاری سطحی مستلزم یک کار مدیریتی Ùˆ نظارت دقیق در توزیع صحیح است تا یک کار سرمایه گذاری . هرچند کشاورزان با این روش به تجربه آشنایی دارند لیکن پیشرفتهای علمی Ùˆ انتقال دانش فنی در زمینه بالابردن بازدهی آبیاری به کشاورزان انتقال نیافته است .

9.     ØªØ¯ÙˆÛŒÙ† برنامه Ùˆ اجرای طرح جامع آموزش Ùˆ ترویج کشاورزی .
1-9 - مشخص نمودن نوع و بافت خاک هر منطقه و میزان نفوذ پذیری آن .
2-9 - مقدار آب مود نیاز برای هر هکتار و کیفیت آن در منطقه جهت هر نوع گیاه .
3-9- نیاز آبی گیاه در طی مراحل رشد و مشخص نمودن فواصل زمان آبیاری برای هرگیاه با توجه به آب و هوای هر منطقه .

4-9- مشخص نمودن انواع گیاهان قابل کشت ( الگوی کشت) در هر منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و آب و خاک .
5-9- رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان و تضمین خرید و فروش این محصولات توسط ارگانهای ذیربط دولتی .